Jinete Último Reino Frag. 1 gorputzaren desberdintasuna edo “luma” nola sortzen den ikertzen duen pieza bat da, hizkuntza barneratzeko prozesuaren aurretik nahiz prozesuan zehar, hau da, haurtzaroko une hori, alegia ordena sinbolikoan eta generoaren sistema bitarrean sartu aurretik eta aldi berean ematen den une hori. Izan ere, une horretan dena da posible, subjektibotasuna oraindik azalari itsatsirik dagoelako, hizkuntzari, ahoari, beharrei, pultsioei. “Luma” ez baita soilik subjektu batzuk genero-arauetatik desbideratutzat (eta gizonezkoen nahiz emakumezkoen keinu bereizgarrien banaketatzat) jo eta estigmatizatzen dituen naturalkeria, baizik eta gizatasunak dituen aukera infinituen inguruan munduan agertzen den edozein gorputzaren aldaera singularra. Horretaz hitz egin nahi dugu. Hizkuntza gureganatzeko prozesuaz hitz egin nahi dugu, une bitxi, gozagarri, atsegingarri eta zoro modura, non komunitateak hitz egiten irakatsiko baitigu, ahoa modu jakin batean jartzen irakatsiko digu oraindik ulertzen ez ditugun soinuak ahoskatzeko, eta azentu jakin baten bidez, non gure lumak aldaketak izango ditu. Hizkuntzaren ezaugarri komunitarioa gizatasunaren luzapena edo jarraipena hori da, eta, aldi berean, sartzen goaz giza soinuz betetako mundu batean. Soinu horiek, noiz edo noiz, ez dira bereizten gure negar, kexu edo zezelkatzetik (haizea, ura, adarrak). Munduarekiko eta subjektu gisa eratzen gaituen munduarekiko hurbiltasun- eta desberdintze-prozesu horri erantzun nahi diogu gure lanean, gainera, zailtasun (aukera bat) erantsi batetik abiatuta: ahaztu egiten garela. Ahaztu egiten dugu noizbait ikasi genuela hitz egiten, ahaztu egiten dugu inoiz norbaitek hitz egiten irakatsi zigula, baina, hala ere, ikasi genuen hizkuntza hori gorputzean geratzen zaigu, gure materia biziaren edo luma grabatuaren bibrazio berezi hori. Grabatuta dago, baina ahaztu egin dugu. Nola gogoratzen da horrelako zerbait? Nola desgrabatzen dugu?
María Salgado (1984) eta Fran MM Cabeza de Vaca (1976) elkarrekin lanean 2012. urtetik ari dira Madrilen, audiotestuaren ideia batetik abiatuta, poesia, hizkuntza, soinu-artea, musika eta performancea uztartuz. Hacía un ruido (2012-2016) izeneko ikerguneak, 2011ko desobedientzia politikoaren zikloa bideratu zuenak, posterren eta panfletoen autoedizio grafikoak ekarri zituen, liburu bat, disko bat, ensemblerako pieza instrumental bat, bi hilabete iraun zituen soinu-instalazio bat, eta errezitaldi hibrido bat, Madril, New York, Bartzelona eta Guadalajarako (Mexiko) toki eta testuinguru desberdinetan. Jinete Último Reino (2017-), gaur egun lantzen ari diren ikerketa-eremuak, sexu- eta genero-disidentziari buruzko ikerketa lantzen du. Pieza instrumental batean du jatorria, eta partitura gisa argitaratu zen Present Tense Pamphlets bilduman. Horrekin guztiarekin lotuta, soinu-pieza bat ekoitzi dute Radio Reina Sofia irratiarentzat, kartelak (Manifestua, 2018), soinu-instalazio oktofoniko bat Tabakaleran erakutsi zutena, partiturak eta 60 minutuko bi pieza eszenikoak: Fragmento 3 eta Fragmento 2, Mataderon (Madril, 2017) eta MACBAn estreinatuak (Bartzelona, 2019). Biek hainbat antzoki, museo eta jaialditan parte hartu dute eta parte hartzen jarraitzen dute.
Dani Cantóren argazkia
Grafika: ANFIVBIA
Ekoizpena: Lorenzo García-Andrade
Honako hauen lankidetzarekin: Tabakalera, Zé dos Bois, Matadero Madrilgo Egoitza Artistikoen Zentroa, Madrilgo Erkidegoko arte bisualentzako Laguntzak.
